Rond de jaren ’70 dacht de industrie dat borstvoeding simpel na te maken was. Er werd dan ook reclame gemaakt voor formule melk alsof het superieur was. Maar echte borstvoeding is vele malen complexer. Moedermelk bevat onder andere hormonen, verteringsenzymen, antivirale stoffen en immuunstoffen. Zelfs bepaalde bacteriën worden via moedermelk naar de baby overgebracht. De meeste onderzoeken met borstvoeding laten zien dat hoe langer je borstvoeding geeft, hoe gezonder het kind later in het leven is.
De borsten
Het hormoon prolactine is verantwoordelijk voor de melkproductie en wordt in de hypofyse aangemaakt. De aanmaak van prolactine komt al tijdens de zwangerschap op gang, maar wordt dan nog onderdrukt door het hormoon progesteron. Tevens onderdrukt prolactine de vorming van de hormonen FSH en LH, waardoor een menstruatie uitblijft tijdens de borstvoedingsperiode.
De borsten vertegenwoordigen in het lichaam zo’n 4% van de totale vetmassa. Borstvet is echter geen goede indicator voor de gezondheid of nutriëntenstatus van de vrouw en zegt dan ook niets over de voortplantings- of lactatie mogelijkheden. Tijdens borstvoeding wordt voornamelijk de vetopslag van de heupen en billen aangesproken. Deze vetmassa is vele malen gemakkelijker te mobiliseren dan andere vetdepots in het lichaam. Vrouwen met een hoger BMI produceren moedermelk met een hogere concentratie vet dan vrouwen met een laag BMI. De hoeveelheid vet in de moedermelk is zeer belangrijk aangezien de hersenen van de baby voor 33% uit vet bestaan.
Melk, het witte goud
Wanneer de baby begint met drinken aan de borst, krijgt het allereerst colostrum binnen. Colostrum is de eerste plakkerige vloeistof welke de baby binnenkrijgt voordat de melk komt. Colostrum bevat voornamelijk eiwitten, koolhydraten en andere belangrijke ingrediënten. Colostrum is rijk aan carotenoïden, witte bloedcellen en antilichamen. Deze zijn nodig omdat de baby geboren wordt zonder een noemenswaardig immuunsysteem. Na een paar dagen komt de moedermelk, welke meer koolhydraten bevat. Dit zijn koolhydraten welke de baby niet kan verteren, maar worden gebruikt als voeding voor het microbioom. Dit worden ook wel oligosachariden genoemd. Moedermelk kan continu variëren in nutriënten, smaak en geur. Zo krijgt de baby veel meer variëteit aan voeding binnen. Het verschilt van dag tot dag. Daarentegen heeft formulemelk een veel stabielere samenstelling en mist het de fijne nuances waar de baby behoefte aan heeft.
Moedermelk bevat in totaal zo’n 200 ingrediënten. Componenten in de moedermelk welke een rol spelen bij het immuunsysteem zijn; immunoglobulines, antimicrobiële peptiden, groeifactoren, nutriënten, lysozyme en lactoferrine. Moedermelk bevat zeer weinig ijzer, maar wel lactoferrine welke de kleine hoeveelheden ijzer in moedermelk optimaal laten opnemen. Eén van de redenen dat moedermelk weinig ijzer bevat maar wel lactoferrine, kan te maken hebben met het feit dat ijzer een groeifactor is voor bepaalde bacteriën. Zo ook voor pathogene microben. De formulemelk daarentegen bevat geen lactoferrine. Daarnaast mist het ook andere stoffen zoals bepaalde peptiden, omdat deze verloren gaan in het productieproces van de formulemelk.
Moedermelk speelt een belangrijke rol bij de samenstelling van het darmmicrobioom van de baby. Zo bevinden zich enkele bacteriesoorten aan de tepels van de moeder en ook in de melkgangen van haar borsten. Op deze manier krijgt de baby al direct goede bacteriën binnen. Het immuunsysteem van de baby is grotendeels afhankelijk van de samenstelling van microben. Echter leiden moedermelk en formulemelk tot twee verschillende darmflora’s. Over het algemeen komt het microbioom van een baby welke met formulemelk wordt gevoed, meer overeen met het microbioom van een volwassene dan met die van een baby welke borstvoeding krijgt. Dus baby’s welke formulemelk krijgen, gaan niet door de ontwikkeling van de verschillende samenstellingen van microben zoals borstvoedingsbaby’s dat doen. Deze ontwikkeling is belangrijk omdat deze sterk is gebonden aan de ontwikkeling van immuniteit.
Moedermelk is vooral rijk aan cholesterol en bevat een speciaal enzym dat de baby helpt deze voedingsstof te gebruiken. Baby’s en kinderen hebben cholesterol-rijke voeding nodig voor hun groei om een juiste ontwikkeling van de hersenen en het zenuwstelsel te verzekeren. Er zijn aanwijzingen dat borstvoeding een positieve invloed heeft op de cognitieve ontwikkeling. Formulemelk is vaak gebaseerd op koemelk. Koemelk en borstvoeding (mensmelk) hebben ruwweg gezien dezelfde hoeveelheid vet, maar het type vet is onderling heel verschillend. Mensmelk bevat beduidend meer essentiële vetzuren zoals DHA welke belangrijk zijn voor de ontwikkeling van ogen, hersenen en zenuwstelsel.
Voordelen van moedermelk
Borstvoeding is eigenlijk de beste keuze voor de gezondheid van de baby. Zowel op fysiek als emotioneel gebied. Het heeft op korte termijn bijvoorbeeld een positieve werking op een betere hechting. Een goede hechting in het prille begin voorkomt problemen in het verdere leven. Borstvoeding heeft onnoemelijk veel gezondheidsvoordelen. Hieronder heb ik een aantal voordelen opgesomd:
- Vermindering van luchtweg-, darm- en oorinfecties
- Minder kans op diarree en/of obstipatie
- Beter werkend afweersysteem
- Lager risico op astma en allergieën
- Minder kans op infecties
- Een sneller herstel na ziekte
- Positieve invloed op de cognitie
- Lager risico op depressie
- Betere of snellere groei
- Minder kans op overgewicht en diabetes type 1
- Een lagere ontstekingsgraad
- Lager risico op hartziekten
- Lager risico op borst en eierstokkanker
De moeder
Dat borstvoeding een grote bijdrage levert aan de gezondheid van de baby, is nu wel duidelijk. Maar het geven van borstvoeding heeft ook een positieve invloed op de gezondheid van de moeder. Zo zie je dat moeders die borstvoeding geven, lagere stressniveaus hebben. Deze moeders vertonen minder hormonale reacties op stress-prikkels. Ook vertonen deze moeders minder depressieve klachten dan vrouwen die formulemelk geven. Borstvoeding halveert het risico op postnatale depressie bij de moeder ten opzichte van het geven van formulemelk.
Dit wil helaas niet zeggen dat het geven van borstvoeding voor iedere moeder gemakkelijk is. Soms komt de borstvoeding niet op gang of zijn er andere redenen waarom het niet lukt. Het geven van borstvoeding vraagt veel van de moeder. De energetische kosten van borstvoeding liggen erg hoog. Als 9 maanden zwangerschap wordt vergeleken met 9 maanden borstvoeding, dan is de borstvoedingsperiode energetisch ongeveer 2 maal zo duur dan de zwangerschapsperiode. Borstvoeding is energetisch gezien dus een zeer ‘dure’ aangelegenheid voor de moeder.
Als kanttekening moet worden gezegd dat moeders met verhoogde glucose- of insuline waarden een verhoogde concentratie glucose doorgeven aan de baby. Dit kan een rol spelen bij moeders met overgewicht, diabetes of insulineresistentie. Baby’s met een zoet begin kunnen daarmee voor de rest van het leven een drang naar zoet ontwikkelen.
De geboorte
Naast borstvoeding speelt de geboorte ook een rol binnen de ontwikkeling van een gezond darmmicrobioom en immuunsysteem van de baby. Zo heeft een vaginale geboorte de voorkeur boven een keizersnede. Dit komt omdat de baby via het natuurlijke geboortekanaal zowel darm- als vaginale bacteriën van de moeder meekrijgt langs zijn of haar mondje. Deze bacteriën krijgt de baby binnen en zijn belangrijk voor de spijsvertering. Indien een baby geboren wordt middels een keizersnede, mist het deze bacteriën. Steeds vaker wordt er om deze reden in ziekenhuizen na een keizersnede een ‘vaginale swap’ langs het mondje van de baby geveegd. Hierbij is een gezond microbioom van de moeder natuurlijk wel belangrijk. Indien de moeder bijvoorbeeld last heeft van candida, kan de baby makkelijker spruw ontwikkelen.
Wanneer de baby geboren is, zie je dat de baby een wittige, beschermende coating om het lichaampje heeft. Dit wordt ook wel de vernix genoemd. Helaas wordt dit beschermlaagje er vaak al snel afgewassen om mooie foto’s te kunnen maken. Dit is jammer omdat dit laagje wel degelijk een functie heeft. Deze coating bevat tal aan stofjes welke een bescherming geven tegen gevaarlijke microben. Zo trekt de vernix goedaardige microben aan en stoot het pathogenen af.
De microben van de moeder, de samensmelting van het microbioom in de spijsvertering van de baby en het blootstaan aan microben in de eerste levensjaren zorgen voor het unieke microbioom van de baby. Het is een proces wat na ongeveer 2 tot 3 jaar uitmondt in een volwassen microbioom. Dit draagt het kindje voor de rest van het leven met zich mee en kan een grote rol spelen in zijn of haar gezondheid.
